SHARE

N azywam ten okres nową erą ponieważ tak naprawdę, w tym czasie nikt do końca nie był przygotowany, aby całkowicie wszystkie zajęcia szkolne bez względu na poziom nauczania, w tym akademickie przenieść z dnia na dzień do internetu. Z dzisiejszego punktu widzenia był to czas różnych prób w dostosowywaniu się do sytuacji izolacji wywołanej pandemią SARS-CoV-2.

Czy dzisiaj kiedy to upłynął prawie rok od tamtego czasu jesteśmy lepiej przygotowani do prowadzenia edukacji w sposób zdalny?

Odpowiedź na to pytanie z pewnością nie jest łatwa i uwarunkowana wieloma czynnikami. Jednym z najważniejszych jest określenie grupy wiekowej, jaką byśmy chcieli analizować. W tym momencie jednak chciałbym skupić się na nauczaniu zdalnym na poziomie akademickim. Z problematyką tą jestem związany praktycznie prawie od samego początku powstania systemów e-learning. Wykorzystuję je w praktyce w nauczaniu przedmiotów nauk o Ziemi na UKSW. Marzec 2020 kiedy to Rząd RP ogłosił lockdown i konieczność odbywania całego procesu edukacji w formie zdalnej okazało się, że wielu wykładowców akademickich nie miało wystarczającego doświadczenia w prowadzeniu tego typu zajęć. Trudności polegały, nie tylko na wyborze samej platformy wykładowej, ale również na innych aspektach związanych z prowadzeniem zajęć w tej formie.

Co z prawami autorskimi wykładanych treści merytorycznych na uczelniach w oparciu o zdalne rozwiązania?

Tymi problemami okazały się właśnie sprawy związane z prawami autorskimi do wykładanych treści. Wielu wykładowców wskazywało, że nie widzi możliwości udostępniania treści wykładowych studentom na przykład w formie gotowych prezentacji. Problem ten nie tylko nie został rozwiązany do dzisiejszego dnia, ale w wielu przypadkach nawet się pogłębił. Wybór samej platformy wykładowej do zdalnej edukacji również okazał się sprawą trudną. W pierwszym okresie pracownicy akademiccy wykorzystywali dość zróżnicowane narzędzia dotarcia do studentów. Spowodowane to było tym, że praktycznie dostępne platformy LMS nie spełniały wszystkich potrzeb do realizacji zajęć w formie zdalnej. Dlatego do tego celu zaczęto wykorzystywać różne narzędzia i systemy, w tym również dostępne komunikatory, a nawet w niektórych wypadkach media społecznościowe. Uczelnie które wcześniej zaczęły procedury wdrażania systemów LMS miały pewną przewagę. Według jednej z wypowiedzi ówczesnego Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dr J.Gowina w naszym kraju jest tylko jedna uczelnia wyższa która wdrożyła komercyjny system zdalnego nauczania. Wprawdzie w wypowiedzi tej nie podał o jaką uczelnie chodziło, ani również o jaki system zdalnego nauczania, ale można się domyślać, że systemem tym jest prawdopodobnie Blackboard.

Do jakich zadań przed Pandemią 2020 uczelnie wykorzystywały systemy LMS i w jaki sposób je wybierały?

Jeszcze w okresie przed pandemią 2020 nie zawsze platformy LMS były szeroko wykorzystywane przez pracowników uczelni w procesie edukacji. Najczęściej platformy LMS stosowane były do nauki języków obcych. Inne kierunki na uczelniach na przykład humanistyczne, czy przyrodnicze platformy LMS stosowały najczęściej okazjonalnie. W Instytucie Ekologii i Bioetyki (od roku 2019 Centrum Ekologii i Ekofilozofii) na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego od początku lat 2000 testowane były dostępne open source platformy LMS. Niektóre z nich znacznie się rozwinęły inne praktycznie prawie zanikły, lub wyspecjalizowały się w pewnych kierunkach. Dzisiaj śmiało można powiedzieć, że rynek dostępnych platform LMS jest bardzo zróżnicowany. Zróżnicowanie to polega na dostosowaniu do potrzeb odbiorcy którymi mogą być uczniowie szkół podstawowych, średnich, wyższe uczelnie, firmy itp. To jest jedna z podstawowych kategorii ich podziału. Inną może być fakt, czy instytucja wdrażająca system LMS ma możliwości samodzielnej ingerencji w oprogramowanie produktu. To jest wybór z punktu widzenia potencjalnego administratora takiego systemu.

Które platformy LMS są najczęściej wybierane przez wyższe uczelnie?

Dużą przewagę marketingową zdobyły darmowe platformy OpenSource, w tym jedna z najbardziej znanych Moodle. System ten powstał około roku 2002 w wyniku pomysłu jednego z nauczycieli w Australii który uczył przez radio i brakowało mu narzędzi do nauczania na odległość przy wykorzystaniu internetu.. W rezultacie tego pomysłu powstał projekt OpenSource skierowany zarówno do programistów, nauczycieli, jak i różnych organizacji które zaczęły go wspierać. Projekt Moodle szczególnie przez ostatnich kilka lat dość się rozwinął i chętnie był wdrażany, nie tylko w środowisku szkolnym, ale również akademickim. Powodowane to było przede wszystko tym, że był darmowy. Wystarczyło dysponować serwerem, podstawowymi umiejętnościami w jego zarządzaniu, aby każdy mógł zainstalować dla siebie i potencjalnych użytkowników system Moodle. Z tych możliwości skorzystało wiele uczelni w naszym kraju. W większości przypadków uczelnie nawet nie wdrażają żadnych modyfikacji do tego systemu które mogłyby wprowadzić. Chociażby polegających na zaprojektowaniu nowej templatki (design) usprawniającej funkcjonowanie całego systemu. Najczęściej korzysta się z tego rozwiązania które jest ustawione domyślnie w tym systemie po jego instalacji. System Moodle wprowadza wiele rozwiązań które, nie do końca sprawdzają się w nauczaniu akademickim, ale również powodują często niepożądane interakcje jego użytkowników. Takich przykładów można podać wiele które bynajmniej nie mają pozytywnego wpływu na kształtowanie wysokiego standardu nauczania zdalnego na poziomie akademickim. System który, może się sprawdzać w warunkach nauczania szkoły średniej, niekoniecznie będzie dostosowany do potrzeb i oczekiwań wyższej uczelni. To co z pewnością od lat było znaczącym atutem systemu Moodle to moduł testowy (Quiz). Był on od lat wykorzystywany na kierunku Ochrona Środowiska w Instytucie Ekologii i Bioetyki na UKSW w procesie sprawdzania wiedzy z nauk o Ziemi. Drugim takim istotnym narzędziem w systemie Moodle które szczególnie w okresie pandemii zaczęło być wykorzystywane to moduł zadania. Umożliwiał on uporządkowanie sprawozdawczości z wykonywanych ćwiczeń i procesie ich oceniania.

Darmowe systemy LMS nie rozwiązywały sprawy kontaktu audio-video z audytorium. Czym należy się kierować przy wyborze systemu który umożliwi połączenie on-line ze studentami?

Podstawą procesu prowadzenia edukacji zdalnej bez względu na to, czy mamy do czynienia ze szkołą podstawową, średnią, czy wyższą uczelnią jest połączenie audio-video ze słuchaczem. W tym wypadku większość uczelni zdecydowała się na wybór systemu Microsoft TeamsMeeting. Spowodowane to było tym, że dość powszechnie stosowane było na uczelniach oprogramowanie Office 365. TeamsMeeting stał się, jak gdyby naturalnym narzędziem komunikacji. W tym miejscu warto zauważyć, że nie wszystkie uczelnie korzystają tylko z tego systemu. Rozwiązań w postaci różnych narzędzi audio-video jest dość dużo w sieci. Wśród nich bardzo zaawansowane systemy, chociażby taki jak ZOOM. W tym momencie, nie będę robił ich przeglądu, natomiast to na co chciałem zwrócić uwagę, to daleko idąca rozbieżność metodyki w procesie zdalnego nauczania, pomiędzy stosowanymi rozwiązaniami. Fakt, że system Moodle jest darmowy powoduje to, że dla uczelni najczęściej staje się platformą docelową, w przeciwieństwie do rozwiązania Microsoft Office 365 TeamsMeeting, którego zasoby, w tym chmura będą dostępne dopóki będzie trwała płatna umowa na to oprogramowanie. To nie jest jedyny problem. Problemem jest cały proces zdalnego nauczania w systemie akademickim. Wszystkie te rozwiązania, nie do końca spełniają pokładane standardy dla zdalnego nauczania które należałoby oczekiwać na poziomie akademickim.

Czy istnieje konieczność opracowania nowego zintegrowanego rozwiązania dla akademickiego systemu zdalnego nauczania?

Obecna pandemia uświadamia nam, że istnieje konieczność opracowania własnych spójnych rozwiązań metodycznych dla procesu zdalnej edukacji na poziomie akademickim. Rozwiązania na których w tej chwili się opieramy są dobre dla sytuacji awaryjnej. Nie powinno się ich jednak traktować jako docelowe. Pozostawienie tego procesu na tym etapie może spowodować daleko idące konsekwencje, nie tylko na samym poziomie edukacji akademickiej, ale również kształtowaniu programów oraz metodyk nauczania. Zwracam na ten aspekt uwagę ponieważ nauczanie przy wykorzystaniu narzędzi zdalnych rządzi się innymi prawami, niż edukacja tradycyjna. Wymaga ono zupełnie innego przygotowania merytorycznego treści wykładowych oraz zdolności interaktywnych wykładowców wdrażających nowe rozwiązania IT.

Czy w związku z rozwojem nauczania zdalnego, nie tylko w EU po Pandemii czeka nas nowa emigracja naszej młodzieży?

To jest nowy proces z którym będą musiały się zmierzyć wszystkie uczelnie w kraju. Po pandemii nauczanie zdalne w dużym stopniu pozostanie, jako jeden z istotnych elementów uzupełniających proces edukacji. Wraz z nim pozostaną na rynku jedynie te uczelnie które najlepiej dostosują się do tego procesu. Przyszli studenci będą wybierać uczelnie przez internet i w dużym stopniu studiować zdalnie. Internetowa oferta zdalnego nauczania będzie coraz bardziej decydowała o wyborze uczelni. Niekoniecznie ten proces będzie równoznaczny z wyborem krajowej uczelni. Dlatego jest to tym bardziej istotne aby stworzyć nowe narzędzia z całym przemyślanym procesem metodyki nauczania akademickiego przy wykorzystaniu zróżnicowanych narzędzi IT. Myślę, że koordynacją tego procesu powinno się zająć nowe Ministerstwo Edukacji i Nauki. W innym przypadku prawdopodobnie czeka nas nowa emigracja naszej młodzieży wybierająca się na studia zdalne, ale realizowane przez zagraniczne ośrodki akademickie. Ukończenie tych uczelni, może skutecznie zachęcić naszą młodzież do podjęcia pierwszej pracy zagranicą, co wiązać się będzie z ich emigracją z kraju.